Nối dài đam mê, giữ cho sợi dây truyền thống được kết nối liền mạch tới nhiều thế hệ, đưa văn hóa Việt tới cả những bạn bè quốc tế cũng là thông điệp được gửi gắm.

Người gỡ rối cho những “con rối” cô đơn

Nếu một ngày nào đó bạn rẽ qua làng Đào Thục (Đông Anh, Hà Nội), đừng quên ngồi bên hồ nước bình dị để chiêm ngắm những con rối đang say sưa kể tích cổ bất kể trời đông giá hay nắng hạ.

Suốt mấy thế kỷ trôi qua, từ khi phường rối nước đầu tiên được dựng lên để các bậc vua chúa thưởng lãm đến hiện tại, khi những con rối nước dần trở nên cô đơn giữa nhịp sống hối hả thượng tầng, thì đam mê vẫn còn đó, nhiệt huyết vẫn đong đầy trong từng động tác mềm dẻo của các nghệ nhân.

Nghệ nhân rối nước say mê thực hiện bộ môn truyền thống.

Cũng giống như chèo, tuồng hay cải lương, nghệ thuật múa rối nước đang nhường chỗ cho những bộ môn đương đại có sức hấp dẫn khó cưỡng với giới trẻ. Nhiều nghệ nhân rối nước bỏ nghề để làm phu hồ hay xa xứ lập nghiệp.

Làng Đào Thục xưa huy hoàng với rối nước là thế, nay cũng chỉ còn hơn 20 nghệ nhân biểu diễn thường xuyên, còn lại cũng vì mưu sinh mà bỏ đi món ăn tinh thần.

Anh Nguyễn Thế Nghị - trưởng phường múa rối Đào Thục, bộc bạch: "Nghề múa rối đòi hỏi sự kiên trì nhưng thu nhập lại thấp, đó cũng là lý do khiến lớp trẻ không mặn mà trong việc tiếp nối những truyền thống của cha ông”. Múa rối nước vì thế nhiều khi cũng chỉ là niềm vui của kẻ say nghề lúc nông nhàn.

Nghệ nhân múa rối Nguyễn Văn Tâm, đang làm việc tại Nhà hát Rối nước Ánh Trăng tại Sun World Halong Complex (Hạ Long), là một trong số ít nghệ nhân tìm được bến đỗ cho mình, để có thể thoả đam mê mà không phải chịu áp lực mưu sinh.

Nhiều nghệ nhân được sống cùng đam mê khi đến Sun Group.

“Trước khi đến với Sun Group, tôi chỉ là một 'gã rối' say nghề, 17 năm quanh quẩn với rối, với nước sau rèm che, đã có lúc tưởng như không theo nổi được cái nghề 'cô đơn' này nữa. Đúng lúc đó, như một cơ duyên, Sun Group xây nhà hát rối nước Ánh Trăng ngay công viên trên đỉnh Ba Đèo, Hạ Long”, anh Tâm nói.

Anh Tâm được mời về nhà hát từ ngày hồ nước còn đang cạn khô khi công trình chưa xong. Và đến giờ, dù trời mưa, nắng, hay ít khách, anh vẫn diễn. Anh kể: “Có hôm đang diễn thì mưa như trút nước. Sân khấu không có mái, các anh em chơi nhạc chỉ có mỗi chiếc ô nhỏ, thế là nhường ô che cho đàn, cho trống, còn mình thì ướt nhẹp.

May sao lúc mưa khách cũng không bỏ mình đi. Tôi nhìn qua rèm còn thấy mấy bạn khách nước ngoài, có người Âu, người Á, họ bỏ áo mưa ra mặc, và đứng xem chăm chú, đến hết vở và vỗ tay nhiệt tình lắm".

Những điều nhỏ này cũng giúp anh Tâm thấy mình đã truyền được chút gì đó rất Việt Nam vào trong vở diễn, trong câu hát và mong người xem cũng cảm nhận được điều đặc biệt. Với đoàn diễn, chỉ cần thế, 2 khách, 3 khách nhưng họ đứng xem diễn rối trong mưa đến cuối, đủ khiến nghệ nhân thấy ấm lòng.

Đến xem rối ở Sun World Halong Complex, du khách không phải bỏ thêm tiền. Những người đã bỏ công sức, tiền của xây nhà hát, thuê nghệ sỹ biểu diễn tại đây, chỉ đơn giản là muốn gia tăng trải nghiệm cho du khách đến công viên, muốn giữ rối nước để văn hóa truyền thống được lan tỏa cho muôn đời sau, để du khách quốc tế luôn nhớ Việt Nam có rối nước “hay lắm, đặc sắc lắm”, để người nghệ sỹ như anh Tâm được tiếp tục say nghề.

Tiếp sức để tiếng khèn thêm sắc hân hoan

Ai đến Tây Bắc, hẳn sẽ nhớ tiếng khèn của chàng trai người H’Mong, mê mẩn điệu múa xòe của người con gái nơi bản làng vùng cao. Nhưng không phải khi nào đến Sa Pa cũng được nghe tiếng khèn và chiêm ngưỡng điệu múa ấy, nếu bỏ lỡ chợ tình Tây Bắc hoặc dịp lễ đặc biệt.

Nhưng có một nơi, mùa nào cũng có lễ hội khèn, hoa, văn hóa vùng cao Tây Bắc... để nghệ nhân vùng cao được mang khèn vào đó mà say mê, để du khách được ngắm những cạp váy xòe rập rờn múa lượn. Đó là khu du lịch Sun World Fansipan Legend.

Điệu váy xòe quen thuộc của cô gái vùng cao làm say mê bao người.

Giàng A Sử (xã Cao Sơn, Mường Khương, Lào Cai) từng bỏ xứ vào Tây Nguyên lập nghiệp, được Sun World Fansipan Legend mời tới lễ hội để diễn cho du khách thưởng lãm. Nhiều nghệ nhân khác cũng có thêm công ăn việc làm mỗi khi khu du lịch này tổ chức lễ hội.

Không chỉ thổi khèn, múa điệu truyền thống, họ được mang những đặc sản địa phương vào khu chợ Tây Bắc bán cho du khách, được biểu diễn múa sạp, thể hiện nghệ thuật nấu rượu truyền thống… Văn hóa Tây Bắc được tái hiện, gìn giữ và trở thành nguồn sống cho bà con vùng cao, nhờ có cách làm du lịch đặc sắc của Sun World Fansipan Legend.

Cùng với đó là biết bao bản sắc được Sun Group gìn giữ.

Nhơ vậy, cội nguồn văn hóa, văn hóa bản địa thành đặc sản hút khách, và tạo điều kiện để người dân, những nghệ nhân truyền thống sống được bằng chính văn hóa đặc sắc của địa phương, làm du lịch bắt nguồn từ cội rễ văn hóa sẽ bền vững.

Ông Đặng Minh Trường, CEO tập đoàn cho biết: “Theo đuổi những tiêu chí đề cao chất lượng, đẳng cấp, hầu hết sản phẩm của Sun Group đều không đem lại lợi nhuận ngay. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng, với quy mô và sức hút từ các sản phẩm của mình, lợi nhuận sớm muộn sẽ có”.